Nhớ hũ dưa đèo của ngoại

Nếu bạn có dịp đi trên QL1, đoạn gần chợ Hà Lam (Thăng Bình- Quảng Nam) vào đầu tháng 4 âl thì sẽ thấy ở ven đường có nhiều điểm mua bán dưa gang và dưa đèo.

Ai như ngoại tôi bán dưa đèo ngoài chợ.

Dưa gang được xem là “đặc sản“ ở đây, vì nó thích hợp với thổ nhưỡng vùng này. Từng đống dưa gang to đùng chất đầy ven đường, trái nào cũng có sọc chạy dài từ đầu trái đến cuối trái với màu ngọc bích, no tròn, mũm mĩm… Ngoài ra, có những mủng dưa đèo nhỏ xíu, cong queo đủ mọi hình dạng.

Bà con ở các vùng quê Quảng Nam trồng và mua dưa gang về ăn sống kiểu như dưa chuột miền Nam hoặc có thể muối chua muối xổi ăn ngay; có thể muối nguyên trái, khi ăn xắt ra, hoặc bổ làm hai, bỏ ruột, xắt mỏng dầm với mắm cái, mắm nêm…, khi ăn gia thêm ớt tỏi, bột ngọt, đường cát,… ăn rất giòn và ngon hoặc để nguyên trái muối mặn trong hũ, lu, ảng… để dành đến mùa đông khi mưa gió mà ăn.

Lúc này lũ lụt liên miên, hiếm thức ăn; dưa gang, dưa đèo muối mang ra rửa sạch, xắt nhỏ chiên, kho cá hoặc “xắt phay”, gia thêm ớt, tỏi, chanh, bột ngọt… ăn với cơm cũng thấy ngon. Những trái dưa muối ruột đắng èo uột ăn có vị hơi đắng, nhưng có nhiều người rất nghiện món này.

Lúc sinh thời ngoại tôi cho hay, dưa đèo là dưa gang loại nhỏ, u nần, ruột lại đặc nên muối dưa ăn rất giòn và ngon… Khi muối dưa đèo, bà thường đọc mấy câu thơ: “Dây dưa yếu ớt lại cong queo/ Nhỏ nhắn thon thon, phận bọt bèo/ Đèo đẹt, xanh xao, giòn tí tẹo/ Mảnh mai, gầy guộc, ngọt tèo teo...”.

Lúc sinh thời, ngoại tôi trồng vài sào dưa để bán thêm thu nhập. Còn lại dưa đèo, ngoại mang về muối trong nhiều hũ. Ngoại tôi muối dưa đèo đơn giản, chỉ cần rửa sạch, để ráo, sau đó xếp một lớp dưa, một lớp muối mỏng cho đến hết rồi dằn lại, đậy kín 2- 3 ngày là có thể mang ra ăn từ từ.

Khi dưa đèo muối chín, ngoại tôi xắt mỏng dưa, trộn với tỏi, ớt, nước mắm, đường, ít dầu phộng phi và đậu phộng giã là đã có món ăn cơm ngon lành. Thuở nhỏ, mỗi khi về quê ngoại, bà ngoại tôi thường làm món này rất ngon nên lũ cháu chúng tôi đều bị “nghiện” dưa đèo.

Ngoại tôi chọn những quả dưa đèo cuối mùa rất nhỏ nhưng đặc ruột, dầm vào mắm cá cơm, hơi mặn một chút nhưng như vậy mới giữ được lâu không chua, khi ăn chỉ cần dùng dao cắt quả dưa thành lát, cho một chút bột ngọt, đường, chanh, ớt và ăn với cơm nóng rất “bắt cơm”.

Ngoại tôi lại có cách ăn đậm đà hơn một chút, đó là cắt dưa thành từng khúc dày nửa lóng tay rồi kho với thịt ba chỉ, hoặc um cá đối, cá hố hay cá đồng.

Lâu dần thành quen, đến mùa dưa là anh em chúng tôi lại chăm chăm tìm dưa đèo trong chợ, muối để dành chế biến các món ăn như ngoại, nhất là trong mùa mưa lụt thiếu thức ăn.

Giờ đây, mái tóc tôi đã lên màu “sương khói” nhưng mỗi lần nhìn bà mẹ quê bán dưa đèo ven đường, ngoài chợ, tôi cứ ngỡ là ngoại.

Tôi bỗng nhớ da diết hình bóng ngoại tôi, nhớ hũ dưa đèo ngoại muối ngày đông cùng với hương vị những món ăn chân quê dân dã do ngoại tôi chế biến từ dưa đèo ùa về trong miền ký ức đã đeo đẳng bên tôi suốt cả cuộc đời.

TIÊN SA (Đà Nẵng)