Đổi mới phương pháp tính thuế và nâng cao tính minh bạch, công khai trong quản lý thuế

LTS: Có một số hộ kinh doanh cho rằng ngành thuế tận thu, không công bằng khi có Thông tư 92/2015/TT-BTC khiến hộ kinh doanh phải đóng thuế cao hơn… Bài viết này do CTV gửi từ Cục Thuế tỉnh Vĩnh Long cho thấy: chính sách thuế thay đổi lần này không gây thiệt thòi cho hộ kinh doanh cá thể mà còn tạo công bằng trong kinh doanh.

Ngày 15/6/2015, Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư số 92 hướng dẫn về thuế giá trị gia tăng (GTGT), thuế thu nhập cá nhân (TNCN) đối với cá nhân cư trú có hoạt động kinh doanh hướng dẫn thực hiện tại Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của các Luật về thuế số 71/2014/QH13 ngày 26/11/2014 và Nghị định số 12/2015/NĐ-CP ngày 12/2/2015 của Chính phủ.

Thông tư số 92/2015/TT-BTC có hiệu lực từ ngày 30/7/2015 đổi mới phương pháp quản lý thuế GTGT và thuế TNCN đối với hộ kinh doanh cụ thể như sau:

1. Đổi mới và đơn giản khi xác định số thuế phải nộp

- Từ năm 2015, hộ kinh doanh (bao gồm cá nhân, nhóm cá nhân và hộ gia đình) sản xuất, kinh doanh nộp thuế theo phương pháp khoán có doanh thu trên 100 triệu/năm sẽ nộp thuế theo tỷ lệ trên doanh thu (tỷ lệ tùy theo ngành nghề kinh doanh).

- Phân phối, cung cấp hàng hóa: tỷ lệ thuế GTGT là 1%; tỷ lệ thuế TNCN là 0,5%.

- Dịch vụ, xây dựng không bao thầu nguyên vật liệu: tỷ lệ thuế GTGT là 5%; tỷ lệ thuế TNCN là 2%.

- Sản xuất, vận tải, dịch vụ có gắn với hàng hóa, xây dựng có bao thầu nguyên vật liệu: tỷ lệ thuế GTGT là 3%; tỷ lệ thuế TNCN là 1,5%.

- Hoạt động kinh doanh khác: tỷ lệ thuế GTGT là 2%; tỷ lệ thuế TNCN là 1%.

- Tỷ lệ thuế GTGT đối với hoạt động cho thuê tài sản là 5%; tỷ lệ thuế TNCN là 5%.

Theo quy định tỷ lệ trên áp dụng chung là hộ gia đình, cá nhân kinh doanh (gọi chung là hộ kinh doanh cá thể) có doanh thu trên 100 triệu đồng/năm thực hiện nộp thuế theo phương pháp thuế khoán gồm các loại thuế: thuế môn bài, thuế GTGT và thuế TNCN.

Ví dụ: Cá nhân kinh doanh ngành thương mại (phân phối cung cấp hàng hóa) có doanh thu 200 triệu đồng/năm phải nộp thuế cả năm 2016 như sau:

- Thuế môn bài căn cứ vào số thuế nộp năm trước.

- Thuế GTGT: 200 triệu đồng * 1% = 200 ngàn đồng (tương đương 50 ngàn đồng/quý).

- Thuế TNCN: 200 triệu đồng * 0,5% = 100 ngàn đồng (tương đương 25 ngàn đồng/quý).

Theo quy định mới và ví dụ trên hộ kinh doanh hiểu cách tính thuế, nắm rõ mức thuế TNCN đối với từng hoạt động kinh doanh, hộ kinh doanh tự tính được số thuế của mình.

Hàng tháng, căn cứ tình hình biến động trong hoạt động kinh doanh của cá nhân (mới ra kinh doanh; ngừng, nghỉ kinh doanh; thay đổi quy mô, ngành nghề kinh doanh...) có ảnh hưởng đến doanh thu khoán và mức thuế khoán phải nộp thì cơ quan thuế sẽ điều chỉnh, bổ sung và thông báo lại tiền thuế phải nộp trong quý cho cá nhân nộp thuế khoán.

2. Cách tính thuế mới sẽ rõ ràng công bằng và có lợi hơn cho những hộ kinh doanh

Cũng chính phương pháp tính thuế cũ quá rắc rối dẫn đến mất sự công bằng, như không ít hộ kinh doanh cá thể có doanh số lớn nhưng được ấn định thuế khoán thấp hơn vì được trừ chi phí, được giảm trừ gia cảnh…

Ngược lại, một số hộ kinh doanh nhỏ lẻ bị ấn mức thuế cao, nhưng không thể hiểu hết cách tính nên không biết để khiếu nại. Đó cũng là một trong những lý do để Quốc hội thay đổi phương pháp tính thuế, đơn giản, tạo minh bạch, giúp các hộ kinh doanh tự tính được số thuế phải nộp của mình. Đồng thời, tinh giản bộ máy, giảm cán bộ quản lý thuế khoán.

Phương pháp tính thuế TNCN trước năm 2015 theo lũy tiến đối với cá nhân, hộ kinh doanh là không hợp lý. Thử so sánh mức thuế TNCN lũy tiến trước năm 2015 từ 5% đến 35% trên số lãi của họ, trong khi đó thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) chỉ 20%, doanh nghiệp nhỏ thì 17%, là điều vô lý.

Ngược lại, nếu trước đây người kinh doanh tuy được giảm trừ gia cảnh, trừ chi phí nhưng lại không xác định được chi phí để trừ thì sẽ cho ra kết quả lãi suất cao, lại phải nộp thuế suất quá cao, cao nhất đến 35% thì sẽ không có lợi. Hơn nữa, phương pháp tính thuế mới tính trên doanh số, dù không được trừ chi phí, không được giảm trừ gia cảnh nhưng mức thuế suất thấp, chỉ 0,5%- 1,5%, còn thuế lũy tiến trước đây từ 5% đến 35% là quá cao. Do vậy khẳng định, chính sách thuế thay đổi lần này không gây thiệt thòi cho hộ kinh doanh cá thể mà tạo công bằng trong kinh doanh.

3. Một số trường hợp hộ kinh doanh nộp thuế khoán sử dụng hóa đơn

Một quy định rất mới đáng chú ý là, từ năm 2016, doanh thu theo hóa đơn của hộ kinh doanh được xác định ngoài doanh thu khoán và khai nộp thuế theo từng quý.

Đây được xem là căn cứ để ngăn ngừa việc lợi dụng, sử dụng hóa đơn nhằm hợp thức hóa chứng từ đầu vào làm chi phí của doanh nghiệp hoặc chứng từ đầu vào của các đơn vị sử dụng vốn ngân sách để chiếm đoạt tiền thuế của Nhà nước. Cơ quan thuế xem xét lựa chọn những hộ kinh doanh có sử dụng hóa đơn cần nên đưa vào diện quản lý theo tiêu chí rủi ro theo Điều 6 Thông tư số 92/2015/TT-BTC.

4. Việc xây dựng biểu thuế dựa vào tỷ lệ thuế thu nhập doanh nghiệp

Hiện biểu thuế TNCN đối với hộ kinh doanh cá thể có tỷ lệ 0,5% đến 5% tính trên doanh thu (không được giảm trừ gia cảnh) là dựa trên thuế suất thuế TNDN đang áp dụng đối với các doanh nghiệp cùng lĩnh vực, ngành nghề để có sự tương đồng về cách xác định doanh thu, chi phí.

Cụ thể, doanh nghiệp thương mại có tỷ lệ chi phí khoảng 95%, phần lợi nhuận 5% còn lại sẽ chịu thuế TNDN. Mức thuế suất TNDN là 20% trên lợi nhuận (5%). Như vậy tiền thuế tương ứng 1% doanh thu. Từ con số này, trừ thêm phần giảm trừ gia cảnh và tính ra hộ kinh doanh thương mại chịu thuế với tỷ lệ 0,5% trên doanh thu. Điều đó cho thấy tỷ lệ tính thuế TNCN năm 2015 đối với hộ kinh doanh đã bao gồm cả yếu tố chi phí và giảm trừ gia cảnh.

5. Tính minh bạch về phương thức quản lý thuế đối với hộ kinh doanh so với trước đây

Cùng với những sửa đổi, bổ sung về cơ chế chính sách, cách thức quản lý thuế đối với hộ kinh doanh đã có nhiều đổi mới, cải cách. Việc công khai, minh bạch được xem là nền tảng để tạo sự công bằng và hiệu quả trong việc tổ chức thực hiện.

Cụ thể Thông tư 92 hướng dẫn thực hiện công khai rộng rãi cả về nội dung, phương pháp, địa điểm công khai để tạo điều kiện thuận lợi cho sự giám sát của người dân, hộ kinh doanh và các cơ quan, ban ngành tại địa phương. Ngoài việc công khai tại UBND xã, phường, thị trấn và cơ quan thuế như trước đây, Thông tư 92 đã bổ sung việc công khai thông tin của hộ kinh doanh tới HĐND và MTTQ quận- huyện, xã- phường- thị trấn và công khai trên trang thông tin điện tử của ngành thuế về doanh thu khoán và mức thuế khoán đối với từng hộ kinh doanh.

Nguyễn Văn Soang