Những thành tựu công nghệ, kỹ thuật thủy lợi Vĩnh Long

Tuy chậm đổi mới, nhưng trong những năm gần đây, do yêu cầu phục vụ đa mục tiêu cho phát triển kinh tế- xã hội, lĩnh vực thủy lợi đã được Nhà nước, nhân dân quan tâm đầu tư lớn. Năm 2020 đánh dấu nhiều công nghệ, kỹ thuật thủy lợi mới được ứng dụng vào thực tiễn ở Vĩnh Long.

Cống Vũng Liêm- cống thủy lợi có quy mô lớn nhất, tiên tiến nhất ở tỉnh từ trước đến nay.

Đột phá trong ứng phó hạn hán, xâm nhập mặn

Đột phá lớn nhất có thể kể đến là việc xây dựng 2 công trình cống thủy lợi có quy mô lớn nhất, tiên tiến nhất ở tỉnh từ trước đến nay, đó là cống Vũng Liêm (ở huyện Vũng Liêm) và cống Tân Dinh (ở huyện Trà Ôn). Các công trình này có nhiều điểm mới, vượt trội so với các công trình cống truyền thống trước đây về quy mô, về kỹ thuật xây dựng và công nghệ vận hành.

Về quy mô, cống Vũng Liêm có khẩu độ lớn nhất ở Vĩnh Long, lên đến 75m (gồm 3 khoang hay 3 cửa, mỗi khoang rộng 25m), còn cống Tân Dinh có khẩu độ 40m (gồm 2 khoang, mỗi khoang rộng 20m), gấp đôi cống Nàng Âm (xã Trung Thành Đông- Vũng Liêm). Một điều đáng chú ý là 2 cống đặt tại đầu các kinh trục (các cống trước là đặt tại đầu các kinh cấp II, cấp III); khẩu độ cống không làm thu hẹp lòng sông, chiếm từ 70- 75% diện tích mặt cắt ngang dòng sông (so với 10- 20% đối với các cống truyền thống).

Nếu như năng lực phục vụ (tưới, tiêu, ngăn triều, ngăn mặn) của cống Nàng Âm là khoảng 3.000ha, các cống khác từ 200- 500ha, thì cống Vũng Liêm là 11.375ha (thuộc huyện Vũng Liêm), cống Tân Dinh là trên 7.000ha (cống Trà Ôn: 5.500ha và cống Cầu Kè: 1.500ha).

Về kỹ thuật xây dựng và công nghệ vận hành cống, Bộ Nông nghiệp- PTNT (chủ đầu tư) đánh giá 2 công trình này có nhiều ứng dụng mới, tiên tiến nhất Việt Nam hiện nay trong việc kiểm soát nguồn nước mặn, ngọt. Trong đó, nổi bật nhất là ứng dụng công nghệ vận hành cửa van (cửa cống) bằng hệ thống xi lanh thủy lực lớn nhất Việt Nam, lần đầu được áp dụng tại tỉnh Vĩnh Long.

Cửa van cống theo kiểu “clape” trục dưới (kiểu cửa sập) bằng thép đóng mở cưỡng bức bằng hệ thống xi lanh thủy lực (cống Vũng Liêm mỗi cửa nặng khoảng 130 tấn, cống Tân Dinh mỗi cửa nặng chừng 70 tấn), không như cửa van phẳng đóng mở tự động nhờ chênh lệch cột nước như các cống trước đây. Hệ thống xi lanh thủy lực có công suất lớn, 2 xi lanh có thể nâng 180 tấn, là bộ phận chính để vận hành đóng, mở cửa cống theo hướng thẳng đứng trong điều kiện bị ngập nước.

Một điều đặc biệt kế đến là, cống Vũng Liêm và cống Tân Dinh được thi công trong điều kiện “nền ướt”, không chặn dòng sông, ít ảnh hưởng cản trở đến giao thông thủy; còn các cống trước đây được thi công trong điều kiện “nền khô”, phải đắp đê quay trước, sau cống để chặn dòng chảy!

Xây dựng 2 cống này còn có ý nghĩa chính trị đặc biệt, vào ngày 22/9/2020, Bộ Nông nghiệp- PTNT bàn giao 2 công trình cho tỉnh Trà Vinh và Vĩnh Long, đúng thời điểm sắp diễn ra Đại hội Đại biểu Đảng bộ lần thứ XI của 2 tỉnh, tiến tới chào mừng Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng.

Ứng dụng mới trong xử lý sạt lở bờ sông, rạch

Năm 2020 là năm tiếp tục ghi nhận nhiều công trình kè chống sạt lở có quy mô, hiện đại và thân thiện với môi trường được xây dựng. Đầu tiên có thể kể đến là dự án kè chống sạt lở bờ sông Cổ Chiên (từ chân cầu Mỹ Thuận đến rạch Cái Sơn Bé, đi qua các phường: Trường An, Tân Ngãi, Phường 9, và Phường 5 của TP Vĩnh Long).

Chủ đầu tư Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng các công trình nông nghiệp- PTNT tỉnh Vĩnh Long hoàn tất phân đoạn dài hơn 800m thuộc Khóm 6 (Phường 5) và đang thi công phân đoạn cuối cùng dài hơn 375m thuộc Phường 2 (từ cầu Cái Cá đến cầu Lộ). Tuyến kè dài 10.775m, là 1 trong 9 dự án kè chống sạt lở bờ sông kết hợp chỉnh trang đô thị được triển khai thực hiện từ năm 2008 trên địa bàn tỉnh. Kè không những nhằm chống ngập, chống sạt lở cho TP Vĩnh Long và lâu dài còn ứng phó với nước biển dâng; còn là điểm nhấn độc đáo của thành phố ven sông về văn hóa, du lịch, nơi vui chơi giải trí, sinh hoạt, thể dục thể thao cho người dân.

Sau thành công ứng dụng công nghệ xử lý sạt lở thân thiện môi trường “kè mềm” được Chi cục Thủy lợi (Sở Nông nghiệp- PTNT) triển khai đầu tư thí điểm gia cố bờ sông Long Hồ dài 50m tại ấp Long Thuận B (xã Long Phước- Long Hồ), bằng công nghệ dùng bao đựng cát với chất liệu vải địa kỹ thuật Soft Rock để gia cố sạt lở. Một công nghệ khác để xử lý sạt lở bờ sông được sử dụng khá nhiều trong thời gian gần đây là kè rọ đá, thay thế cho xử lý sạt lở theo kiểu truyền thống (đóng cừ, tấn cây, đắp đất hoặc cát). Các rọ là thảm đá lớn kích thước (4x2x0,3)m, (6x2x0,3)m và (2x1x0,3)m... Dây bọc rọ đá là dây thép mạ kẽm bọc PVC, ổn định hóa, UV (chống tia cực tím). Dây thép có cường độ chịu kéo 45,5 kG/mm2, ứng suất kéo đứt lớp nhựa PVC: 220 kG/mm2 theo tiêu chuẩn ASTM… Rọ đá được xếp chồng theo bậc thang để thành thân tuyến kè đứng trên nền cừ tràm đã được đóng chắc trước đó, mặt tiếp với đất liền có trải vải địa kỹ thuật đê giữ đất không bị trôi ra sông.

Kè rọ đá có chi phí thấp so với kè bê tông cốt thép, trung bình khoảng 15- 20 triệu đồng mỗi mét kè, tuổi thọ cao hơn, mỹ quan hơn so với xử lý sạt lở truyền thống. Năm 2020, kỹ thuật kè này đã được dùng để khắc phục 16 điểm sạt lở trong tỉnh với tổng chiều dài gần 650m, kinh phí hơn 6 tỷ đồng, như: gia cố đoạn sạt lở bờ bao vàm Bà Đồng (ấp Tân Thới, xã Tân Bình- Bình Tân) dài 75m, xử lý sạt lở bờ rạch Sấu (ấp Tường Lễ, xã Tường Lộc- Tam Bình) đoạn dài 45m, gia cố đoạn sạt lở bờ sông Trà Ngoa (xã Trà Côn- Trà Ôn) dài 80m…

Phát triển công nghệ tưới tiên tiến, tiết kiệm nước

Nhằm hiện thực hóa chủ trương của Bộ Nông nghiệp- PTNT, đến năm 2020 sẽ có 500.000ha cây trồng cạn được tưới bằng phương thức tưới tiên tiến, tiết kiệm. Không những các cơ quan nhà nước mà còn có các tổ chức (hợp tác xã, doanh nghiệp, tổ hợp tác sản xuất nông nghiệp) trong tỉnh đã đầu tư xây dựng các mô hình tưới tiên tiến, tiết kiệm áp dụng trong thực tế sản xuất nông nghiệp.

Đến nay, trên địa bàn tỉnh có khoảng 200ha lúa và 9.639,5ha cây trồng cạn (chiếm 10,44% tổng số diện tích cây trồng cạn toàn tỉnh) áp dụng tưới tiên tiến, tiết kiệm nước, trong đó chủ yếu là tưới phun mưa 9.634,1ha (đạt 10,43%). TX Bình Minh áp dụng kỹ thuật tưới này có diện tích lớn nhất với 880,2ha cây trồng cạn (trong đó, rau màu có 220ha, đạt 100% diện tích và cây ăn trái có 660ha, đạt 50%).

Hiện có 32 công ty/doanh nghiệp/hợp tác xã trong tỉnh đã áp dụng kỹ thuật tưới nước bằng pec phun mưa trên diện tích 621,6ha. Một số tổ chức điển hình có quy mô lớn, như: Hợp tác xã Sản xuất và tiêu thụ bưởi Năm Roi xã Mỹ Hòa (TX Bình Minh): 95ha, Hợp tác xã Chôm chôm xã Bình Hòa Phước (Long Hồ): 43ha, Hợp tác xã Sản xuất- chế biến Tân Lập (Bình Tân): 32ha khoai lang, Hợp tác xã Cam sành Khánh Nhân (Tam Bình): 35ha cây có múi, Công ty TNHH Organnica xã Tường Lộc (Tam Bình): 1,5ha dưa lưới tưới theo phương pháp thủy canh hồi lưu...

Thủy lợi góp phần quan trọng cho sản xuất nông nghiệp phát triển ổn định.

Tuy diện tích ứng dụng còn khiêm tốn, nhưng theo đánh giá của ngành chuyên môn, kỹ thuật tưới tiên tiến, tiết kiệm nước đã mang lại hiệu quả thiết thực, giúp giảm lượng nước tưới so với tưới truyền thống từ 30- 50%, giảm chi phí đầu tư, công lao động từ 20- 50% và giảm lượng phân bón từ 10- 25%; giúp tăng năng suất cây trồng từ 10- 50% và tăng thu nhập của hộ gia đình từ 15- 30%. Qua đó, đóng góp tích cực cho phong trào xây dựng nông thôn mới trên địa bàn tỉnh trong thời gian qua.

Trong xu thế biến đổi khí hậu, xâm nhập mặn, thiếu nước ngày càng gay gắt và yêu cầu phát triển nông nghiệp theo hướng bền vững. Một trong những nhiệm vụ trước mắt của thủy lợi là ứng dụng công nghệ, kỹ thuật mới hỗ trợ cho phát triển một nền nông nghiệp chủ động tưới, tiêu theo hướng hiện đại, kết hợp phòng chống thiên tai, ứng phó với biến đổi khí hậu- nước dâng.

Bài, ảnh: HÀ THÀNH THẶNG